Ebülleys Semerkandi, âlim ve veli bir zat.
Bir gün (dünya) hakkında, şöyle verdi izahat:

Rabbimiz bu dünyaya, suret verip mahşerde,
Bulundurur herkesin göreceği bir yerde.

Saçları darma dağın, birbirine karışmış.
Gözleri mosmor olup, dili dışarı sarkmış.

Sivri köpek dişleri uzamış dışarıya.
Kara, çirkin suratlı, benzer koca karıya.

O gün, mahşer halkına nida eder bir melek:
(Bunu tanır mısınız, bilen var mı?) diyerek.

Derler ki: (Hiç görmedik ve asla tanımayız.
Onu tanımaktan da Allah’a sığınırız.)

Melek der: (Ey insanlar, bilirsiniz siz bunu.
Yine de tanıtayım bunun kim olduğunu.

Uğrunda kavga eder, hani dövüşürdünüz.
Hani birbirinizi vurup öldürürdünüz.

En büyük arzunuzdu onu ele geçirmek.
Uğrunda mubah idi sizce günah işlemek.

Hani övünürdünüz, onu elde edince.
O yolda çok yalanlar söylerdiniz bir nice.

Sizi, âlimleriniz ederdi de çok ikaz,
Siz kulak vermezdiniz onlara lakin biraz.

İşte ey ehl-i mahşer, bunu görürsünüz ya,
Çoğunuzu aldatan budur o fani dünya.)

Sonra da Cehennemden zebaniler gelerek,
Ateşe götürürler onu sürükleyerek.

Lakin o, Cehenneme yol alırken, bu sefer,
Bazı şeyler söyler ki, işitir ehl-i mahşer.

Der ki: (Götürüyorlar ya Rabbi beni, fakat,
Hani beni çok sevip aşık olan cemaat?

Bana tâbi olup da, ardım sıra gelenler,
Hani seni bırakıp, bana gönül verenler?

Dün kimler geldi ise benim ile peş peşe,
Onlar da, ardım sıra atılsınlar ateşe.)

Onlar, mahşer içinden seçilip ayrılırlar.
Dünya ile birlikte ateşe atılırlar.

Ve lakin bakarlar ki, şeytan dahi ateşte.
Toplanıp, bulunurlar ona çok serzenişte.

Derler: (Senin yüzünden bu bela geldi esas.
Bir şey yap da, bizleri buradan eyle halas.)

O der ki: (Suçu neden bana yükletirsiniz?
Beni görmüş müydünüz dünyada acaba siz?

Siz, suçtan kendinizi tutuyorsunuz hariç.
Peki, bunda sizin de suçunuz yok mudur hiç?

Siz niçin dininizi etmediniz hiç merak?
Ve niçin âlimlerden dururdunuz hep uzak?

Siz, kendi kendinizi attınız bu azaba.
Suçu, niçin üstüme atarsınız acaba?)